Nấm mọc sau mưa
Trên các tuyến phố Hà Nội, dù là tuyến phố trung tâm, tuyến phố cấm xe hợp đồng, xe chở khách 16 chỗ ngồi trở lên hoạt động trong khung giờ cao điểm, nhưng lại rất dễ dàng bắt gặp các xe hợp đồng limousine len lỏi vào để đón trả khách. Đường Cổ Linh (quận Long Biên) đoạn từ nút giao Cổ Linh - cao tốc Hà Nội - Hải Phòng đến ngõ 61 Cổ Linh vào chiều tối và sáng sớm là bến đỗ của nhà xe limousine chuyên tuyến Hải Phòng - Hà Nội. Hàng dài xe limousine xếp hàng đợi đến giờ xuất phát đi các ngả để đón khách.
Xe khách liên tỉnh cố định ngày một ngót dần
Các tuyến đường trên địa bàn quận Hoàng Mai, Cầu Giấy, Nam Từ Liêm… cũng là nơi xe hợp đồng limousine tập kết. Đã hoạt động chở khách trá hình như xe chở khách tuyến cố định liên tỉnh, xe hợp đồng limousine còn được người dân ví là “quan tài bay” vì rất nhiều lái xe chạy ẩu, lạng lách, đánh võng gây bất an cho người tham gia giao thông. Đáng nói, theo quy định hiện tại, việc xử phạt xe hợp đồng limousine rất khó khăn vì chế tài không chặt chẽ. Lực lượng chức năng khi kiểm tra thì chỉ xử phạt được lỗi “dừng đỗ xe tại nơi không được dừng đỗ” với mức xử phạt vi phạm rất nhẹ. Cũng bởi vậy, cùng với nhu cầu của xã hội nên loại hình xe hợp đồng limousine ngày càng phát triển mà không thể quản lý được.
Xe khách cố định liên tỉnh vắng dần
Xe hợp đồng trá hình phát triển rầm rộ đồng nghĩa với việc xe khách cố định liên tỉnh “ngót” dần. Ngày 29-8 vừa qua, Sở GTVT Hà Nội đã ban hành quyết định thu hồi phù hiệu, biển hiệu và đình chỉ khai thác chuyến xe (nốt xe) đối với 11 phương tiện của 7 doanh nghiệp, hợp tác xã kinh doanh vận tải theo tuyến cố định.
Theo ông Đào Việt Long - Phó Giám đốc Sở GTVT Hà Nội, căn cứ để ra quyết định là do các phương tiện này không hoạt động trên tuyến trong 60 ngày liên tục, vi phạm Nghị định số 10/2020/NĐ-CP ngày 17-1-2020 của Chính phủ quy định về kinh doanh và điều kiện kinh doanh vận tải bằng xe ô tô. Đáng nói, đây không phải lần đầu tiên Sở GTVT Hà Nội có quyết định thu hồi phù hiệu, biển hiệu, đình chỉ khai thác tuyến đối với các doanh nghiệp, nhà xe kinh doanh ô tô khách tuyến cố định liên tỉnh. Khoảng 4 - 5 năm trở lại đây, tình trạng này đã xuất hiện và diễn ra ngày một nhiều hơn.
Đại diện Bến xe Giáp Bát cho biết, hiện bến có gần 100 nốt xe của hàng chục doanh nghiệp không hoạt động hoặc hoạt động với tỷ lệ rất thấp. Phần lớn xe bỏ nốt hoạt động trên các tuyến đi Thanh Hóa, Nam Định và Ninh Bình. Còn tại Bến xe Nước Ngầm, đại diện bến cũng cho hay, tình trạng xe khách bỏ bến diễn ra từ năm 2018 đến nay. Hiện Bến xe Nước Ngầm có gần 200 nốt xe bỏ bến, chưa kể một số nốt có tần suất hoạt động rất thấp.
Tại Bến xe Mỹ Đình, không ít nhà xe hoạt động dưới 70% số chuyến theo biểu đồ hoặc bỏ bến. Họ đều đưa ra lý do là xe hỏng phải sửa chữa, xe bị tai nạn… Tuy nhiên, thực tế là không ít nhà xe bỏ bến ra ngoài chạy “dù”. Trong số các nhà xe vi phạm, điển hình là các phương tiện của nhà xe Hải Bình và Trần Anh… Các nhà xe này đã tự chấm dứt hợp đồng tại Bến xe Nước Ngầm và lập văn phòng phía ngoài, trên đường Trần Thủ Độ, Ngọc Hồi để gom khách, hoạt động chở khách như tuyến cố định.
Xe hợp đồng trá hình limousine hoạt động rầm rộ, trong khi quản lý loay hoay
Theo thống kê chưa đầy đủ, hiện số xe đăng ký kinh doanh vận tải theo tuyến cố định chỉ khoảng 21.000 xe, nhưng xe kinh doanh vận tải hành khách theo hợp đồng (chủ yếu là xe limousine) lên đến hơn 180.000 xe (gấp hơn 8 lần). Xe đăng ký tuyến phải nộp thuế, phí vào bến, trong khi xe hợp đồng trá hình chạy tuyến cố định không phải nộp loại phí này. Trong khi đó, việc di chuyển ra các bến xe lớn để đi xe khách hiện vẫn chưa được thuận tiện, người dân khó tiếp cận nên thường chọn loại hình xe limousine để di chuyển vì xe này có dịch vụ đưa/đón tận nhà. Cũng bởi có đất phát triển nên xe hợp đồng limousine ngày càng hoạt động mạnh mẽ, lấn át xe khách tuyến cố định liên tỉnh trong những năm gần đây.
Vi phạm nhiều nhưng việc kiểm tra, xử phạt của lực lượng chức năng chưa tương xứng nên xe hợp đồng limousine hoạt động như xe khách tuyến cố định phát triển đến mức khó kiểm soát. Thực trạng này đã và đang tạo ra môi trường cạnh tranh không lành mạnh, gián tiếp đẩy các nhà xe đang hoạt động trong bến bỏ ra ngoài, tìm cách “lách” luật để hoạt động, gây ra nhiều hậu quả như thất thu thuế, ùn tắc giao thông, tăng nguy cơ tai nạn, mất mỹ quan đô thị… Ông Nguyễn Văn Quyền - Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam cho rằng, nhiều quy định về vấn đề này không còn phù hợp. Các điều kiện, yêu cầu quản lý đối với vận tải hành khách theo hợp đồng quá lỏng lẻo. Vì vậy, cần mở rộng quyền chủ động cho các đơn vị vận tải hành khách theo tuyến cố định và bến xe, nhất là việc tăng, giảm tần suất chạy xe trên tuyến để phù hợp cung - cầu thị trường. Bên cạnh đó, các lực lượng chức năng phải tăng cường kiểm tra, xử lý phương tiện vi phạm.
Sửa luật để quản lý
Để tiếp tục lấp các lỗ hổng trong quản lý xe hợp đồng trá hình limousine, đồng thời siết chặt hoạt động của vận tải nói chung, Bộ GTVT đang lấy ý kiến cho Nghị định sửa đổi, bổ sung các Nghị định liên quan đến quản lý hoạt động vận tải bằng xe ô tô, dịch vụ đào tạo và sát hạch lái xe. Tại tờ trình dự thảo Nghị định, Cục Đường bộ Việt Nam cho biết, sau 3 năm triển khai thực hiện Nghị định số 10/2020 NĐ-CP, một số quy định đối với loại hình xe hợp đồng, xe du lịch còn khó xác định trong thực tế, hoặc phải có công cụ công nghệ thông tin để xác định. Trong quá trình thực hiện, lực lượng chức năng gặp khó khăn khi xác định vi phạm đối với một số quy định.
Đơn cử như quy định: Trong thời gian 1 tháng, mỗi xe ô tô không được thực hiện quá 30% tổng số chuyến của xe đó có điểm đầu trùng lặp và điểm cuối trùng lặp, phạm vi trùng lặp được tính tại một địa điểm hoặc tại nhiều địa điểm nằm trên cùng một tuyến phố (một tuyến đường), ngõ (hẻm) trong đô thị; việc xác định điểm đầu, điểm cuối trùng lặp được thực hiện thông qua dữ liệu từ thiết bị giám sát hành trình của xe và hợp đồng vận chuyển đã ký kết (tại điểm d, khoản 3, Điều 7). Bên cạnh đó, xuất hiện tình trạng nhiều xe xin phù hiệu hợp đồng nhưng lại hoạt động trá hình tuyến cố định gây khó khăn cho công tác quản lý.
Để ngăn xe hợp đồng, xe du lịch trá hình chạy tuyến cố định, đảm bảo môi trường kinh doanh vận tải công bằng, lành mạnh, tạo thuận lợi cho công tác quản lý hoạt động vận tải, Bộ GTVT đề xuất bổ sung quy định: Đơn vị kinh doanh vận tải hành khách theo hợp đồng, du lịch và lái xe không được quảng cáo hoặc đăng tải một trong các thông tin sau dưới mọi hình thức: hành trình/lộ trình; điểm đầu/nơi đi, điểm cuối/nơi đến; chuyến xe có xác định giờ khởi hành/xuất phát; giá vé hoặc số tiền/hành khách (người); địa điểm đón, trả khách. Đồng thời cũng quy định rõ, nếu vi phạm nội dung trên thì đơn vị kinh doanh vận tải sẽ bị thu hồi giấy phép kinh doanh không thời hạn.
Ngoài ra, dự thảo Nghị định cũng bổ sung quy định: Đơn vị kinh doanh vận tải hành khách theo hợp đồng trước khi thực hiện vận chuyển hành khách phải cung cấp đầy đủ các nội dung tối thiểu của hợp đồng vận chuyển theo quy định và danh sách hành khách kèm theo đến Sở GTVT nơi cấp giấy phép kinh doanh vận tải qua thư điện tử (Email) hoặc qua phần mềm theo quy định của Bộ trưởng Bộ GTVT.
